İrfan hocam periyodizasyondan girip şöyle base build peak bir özet plan mı koysanız kaynak bulmakta zorlananlar için 😀
Hedef yarışlar ile düşük-orta öncelikli yarışların takvimde yerine konması lazım, ancak o zaman periyodizasyon yapmak mümkün olur. Kişiye özel planlanır, o yüzden klasik bir şablonu bile yoktur
Çok temel anlamda yazdıklarım vardı, aşağıda aktarayım.
Antrenmanın temeli uyarma, toparlanma ve adaptasyon sağlamanın tekrarıdır. Bu döngüyü yıllık, aylık ve haftalık olarak yönetmek, periyodik antrenmanın amacıdır. Yapılandırılmış antrenman planları fizyolojik değişiklikleri yönlendiren yeterli dinlenme sağlarken, yıkıcı olmayacak düzeyde yeterli stres eklemeyi amaçlamaktadır. Ek olarak bir antrenman planı, daha genel formlar üzerine inşa edilen belirli adaptasyonlara kademeli olarak odaklanmalıdır. Bir antrenman planı boyunca zindeliğinizi iyi zamanlanmış bir zirve form seviyesine getireceksiniz.
“Periyodizasyon” yıllık bir antrenman planını her bloğun belirli bir hedefe sahip olduğu ve vücudunuza farklı stres türleri sağladığı belirli zaman dilimlerine bölmektir. Doğru zamanda maksimum performans elde etmek için antrenman programlarını yapılandırma yöntemidir. Bu süreç bazı zorlu antrenman dönemleriyle beraber, toparlanmayı hızlandırmak için nispeten daha sakin dönemler oluşturmanıza olanak tanır. Periyodizasyon ayrıca antrenmanın çeşitli aşamalarında (örneğin aerobik, anaerobik) farklı enerji sistemleri geliştirmenize yardımcı olur. En önemlisi, periyodizasyon bisiklette daha fazla hız ve dayanıklılıkla sonuçlanan kardiyopulmoner ve kas-iskelet sisteminizdeki değişikliklerden oluşan antrenman etkisini artırmanın en iyi yoludur. Daha hızlı olmak için sıkı çalışmanızın belirli fizyolojik uyarlamaları teşvik etmesi gerekir. Antrenman periyodizasyonu, sezonunuzu farklı aşamalara böler, böylece sıkı çalışmanızın karşılığını alırsınız. Etkili bir antrenman programı geliştirmek için periyodizasyonun temelini anlamak önemlidir. Bu temel, üç döngüden oluşur: Makro (büyük) döngüler, mezo (orta) döngüler ve mikro (küçük) döngüler. Bu yazımızda bu döngülere ve olası içeriklerine odaklanacağız.
Antrenman 2 temel aşama içerir: I. Stres II. Adaptasyon. İlk aşama gerçekten antrenman yaptığınız ve vücudunuza, kaslarınıza stres uyguladığınız aşamadır. Stres miktarı vücudunuzun II. aşamada gelişebilmesi için yeterince büyük olmalıyken, bir antrenman planını tükenmeden takip edebilmeniz için aynı zamanda doğru dozda olmalıdır. Periyodizasyonun geldiği yer kısaca burasıdır, yani farklı zaman dilimlerinde stres / toparlanma dengesini yönetmemize yardımcı olur. Periyodik antrenman planlarının çoğu makro, mezo ve mikro döngülerle organize edilebilir. Periyodik antrenmanın amacı stres, toparlanma ve adaptasyon döngülerini yönetmekse, bunun amacı hedef etkinliğiniz için tam zamanında formda bir zirve yapmaktır. Zirve form durumu, giderek artan bir şekilde ilerleyen ve spesifik bir uyaranın sonucudur. Formda zirveye ulaşmanızın bir diğer nedeni artık daha fazla stresin daha fazla olumlu adaptasyon sağlama ihtimalini düşüreceği ve platoya girecek olmanızdandır. Yani artık en azından o sezonda daha öteye gidemeyeceğiniz bir noktada en tepeyi görüp oradan aşağı inmektir. Önemli olan o tepeyi mesela Ulusal Şampiyona veya Avrupa Şampiyonası gibi hedeflenen takvimde yerine oturtmaktır. Antrenörün sporcuyu doğru gözlemlemesi, gelişimini takip edip kıyaslama yapması kritik önem taşır. Eğer gelişim yerine durağan veya gerileyen bir form durumu varsa plan en baştan gözden geçirilmelidir. Zirve kondisyonundan önce, tazeliği teşvik eden toplam antrenman uyaranı miktarını azalttığınız bir “tapering” dönemi gelir. Tapering yani hız kesmenin amacı, performansınızı optimize etmek için günlük antrenmanın olumsuz fizyolojik ve psikolojik streslerini en aza indirmektir. Bir form zirvesini süresiz olarak sürdürmek imkânsız olsa da, birkaç hafta boyunca bunu bacaklarınızda tutabilirsiniz.
Son zamanlarda yaptığınız zorlu bir antrenmanı düşünün. Dinlenmiş haldeyken mi, yoksa yorgunken mi yaptınız? Dinlenmiş bacaklarla yaptıysanız büyük olasılıkla güçlü, sağlam bir performans elde etmişsinizdir. Ama eğer yorgunken yaparsanız büyük ihtimalle biraz daha fazla zorlanmışsınızdır. Şimdi hangi halinizin daha iyi bir antrenman etkisi yarattığını düşünürsünüz? Adaptasyon form sağlamanın anahtarıdır. Sıkı antrenman yaptığınızda aslında kas liflerinizi fizyolojik anlamda yırtıyorsunuz. Dinlendiğinizde ve toparladığınızda bu lifler iyileşir, kası yeniden inşa eder ve böylece gelecekte benzer stresle daha rahat başa çıkabilir. Başka bir deyişle, antrenmanın kendisi adaptasyon sağlamaz. Vücudunuzun güçlenmesini sağlayan antrenman sonrası dinlenme ve toparlanma sürecidir. Taze bacaklar ve dinlenmiş bir vücutla kendinizin en iyi halini göreceğiniz basit bir gerçektir. Bu güçlü antrenman performansı, sisteminizi daha fazla yorar ve daha da iyi adaptasyon sağlar. Ama bilin ki bu performansı elde etmek için dinlenmeniz gerekir. İki adım ileri, bir adım geri gitmeniz gerektiğini düşünün, aynı Mehter Takımı gibi. Her bir zorlu antrenman dozunu ve dinlenme yönetimini iyileştirmek sporcu ve antrenöre bağlıdır. “3 hafta yüklen, 1 hafta dinlen” sözü aslında periyodizasyonun ilkelerinden biridir.
Bir “makro döngü” tüm bir yıl veya bir antrenman sezonunu ifade ederken dört ila altı haftalık bloklardan oluşan 8 ila 12 “mezo döngüden” oluşur. Bunlar genellikle üç ila beş haftalık aşamalı yükleme dönemini ve ardından bir haftalık daha hafif, aktif toparlanma sürüşlerini içerir. Her mezo döngü tipik olarak dayanıklılık, tam güç efor, sprint gibi belirli bir form hedefine odaklanacaktır. Belirli bir haftalık antrenman bir mikro döngüyü oluşturur ve genellikle üç ila beş anahtar antrenman, birkaç aktif toparlanma tarzı sürüş veya bir bisikletsiz gün içerir. “Mikro döngüler”, mezo döngü içinde aşamalı olarak yüklenir. Yani her bir mikro döngü, siz bir toparlanma haftası geldiğinizde yeniden oluşacaktır. Şimdi bunları daha detaylı inceleyelim.
Makro döngü
Üç döngünün en uzun olanıdır ve periyodik bir antrenman programının dört aşamasını da içerir (dayanıklılık, yoğunluk, rekabet ve dinlenme). Makro döngüler yıllık planınızın 52 haftasını kapsadığından, size antrenman rejiminizin kuşbakışı görünümünü sağlar ve uzun vadeli planlamayı kolaylaştırmanıza olanak tanır. Örneğin bir yıl sonra bir ulusal şampiyona etkinliğinde zirveye çıkmak istiyorsanız o tarihi takviminize işaretleyebilir ve o dönemde zirveye ulaşmanıza olanak tanıyan bir program oluşturmak için geriye doğru çalışabilirsiniz. Yıl boyunca birçok önemli etkinliği belirlemek ve birden çok form zirvesini kolaylaştıran bir plan geliştirmek için aynı işlemi kullanabilirsiniz. Unutmayın ki uzunluğu nedeniyle yıl boyunca makro döngünüzde her zaman değişiklikler yapacaksınız.
Mezo döngü
Belirli bir hedefi gerçekleştirmek için tasarlanmış belirli bir antrenman bloğunu temsil eder. Örneğin, dayanıklılık amacıyla bisikletteki kas dayanıklılığınızı artırmak için tasarlanmış bir mezo döngü geliştirebilirsiniz (nispeten büyük vitesleri orta düzeyde bir kadansta uzun bir süre boyunca pedal çevirme yeteneği). Bu mezo döngüler bir haftalık dinlenme ile büyük vitesleri çevirmeye odaklanan üç hafta boyunca altı antrenmandan oluşabilir. Benzer şekilde, fonksiyonel eşik gücünüzü (FTP) iyileştirmek için tasarlanmış yoğunluk aşaması için de bir mezo döngü geliştirebilirsiniz. Bu mezo döngü, üç haftalık eşik aralıklarını ve ardından bir haftalık toparlanma-dinlenme içerebilir.
Yarışma aşamasında, çok büyük bir viteste kısa bir süre için çok yüksek bir ritimde pedal çevirme yeteneği olan nöromüsküler gücünüzü geliştiren bir mezo döngü geliştirebilirsiniz (sprint gibi). Bu mezo döngü, dört uzun sprint aralığı antrenmanı ve üç haftalık bir süre boyunca dört kısa sprint interval antrenmanı içerebilir. Antrenmanın toparlanma aşaması için bir mezo döngü bile geliştirebilirsiniz. Tabii ki, bu döngünün birincil amacı dinlenmek ve toparlanmak olacaktır, ancak aynı zamanda toparlanma sürecini geliştirmek için tasarlanmış bir dizi kolay sürüş de içerecektir.
Mezo döngüler tipik olarak üç veya dört hafta uzunluğundadır. Çok yaygın olarak kullanılan iki mezo döngü 21 ve 28 günlük eğitim bloklarından oluşur. Örneğin, 25 yaşındaki deneyimli bir yarışmacı 23/5 antrenman modeli kullanabilir (yani 28 günlük bir mezo döngü). Bu döngü 23 günlük nispeten yoğun bir çalışmayı takiben 5 günlük toparlanma ve sakin sürüşlerden oluşur. Tersine, daha yaşlı veya daha az deneyimli bir bisikletçi 16 günlük zorlu antrenman ve ardından 5 günlük dinlenme içeren bir 16/5 antrenman modelini (yani 21 günlük bir mezo döngü) tercih edebilir. Hangi seçeneği seçeceğinizden emin değilseniz, 21 günlük bir mezo döngü ile başlamanızı ve daha zorlu bir mücadeleye hazır olduğunuzda daha uzun seçeneğe geçmenizi öneririm. Tersine, şu anda 28 günlük bir döngü kullanıyorsanız ve yinelenen yorgunlukla uğraşıyorsanız, toparlamanız için size daha fazla zaman sağlayan daha kısa mezo döngü kullanın.
Mikro döngü
Odaklanmış bir antrenman bloğunu kolaylaştırmak amacıyla tipik olarak bir hafta süren en kısa antrenman döngüsüdür. Buna örnek, bir bisikletçinin antrenman hacmini aşamalı olarak yüklemek için bir hafta içinde üç veya dört uzun sürüş içeren bir dayanıklılık bloğudur. Diğer bir örnek, iki veya üç gün üst üste çok sıkı sürüşler ve ardından eşit miktarda dinlenme (OFF günler veya sakin sürüşler) içeren blok antrenmanı içerir. Bu, hedefin laktat eşiği ve aerobik kapasite odaklı sürüş gibi temel fizyolojik yetenekleri iyileştirmek olduğu bir yoğunlukta mikro döngü oluşturacaktır. Genel olarak konuşursak, bir mezo döngü oluşturmak için üç veya dört mikro döngü birbirine bağlanır. Sonuç olarak, üç periyodizasyon döngüsünün her birini iyi anlayarak ve ardından bu döngüleri kullanarak yıl boyunca en önemli etkinliklerinizin zirvesine ulaşmanızı sağlayacak bir plan oluşturarak antrenmanlarınızdan en iyi şekilde yararlanabilirsiniz.
Periyodizasyon zorlu antrenman dönemleri ve toparlanmayı kolaylaştırmak için daha kolay dönemler oluşturmanıza da olanak tanır. Periyodizasyon ayrıca antrenmanın çeşitli aşamalarında farklı fizyolojik yetenekler geliştirmenize de yardımcı olur. Örneğin temel antrenman sırasında aerobik ve kas dayanıklılığının geliştirilmesine odaklanırsınız. Yoğunluk aşamasında bu odak laktat eşiğine ve aerobik kapasiteye (VO2 max) geçer ve yarış düzeyinde rekabet aşamasına girdiğinizde anaerobik kapasiteyi ve nöromüsküler gücü artırmaya daha fazla önem verilir. Tüm bunları konuşmuşken bir de madalyonun öbür yüzüne bakalım. Antrenman stresi skoru, kronik antrenman yükü, akut antrenman yükü ve antrenman stresi dengesi gibi terimler bir sporcunun mevcut kondisyonunu, tazeliğini ve formunu tanımlamaya yardımcı olur. Ancak tüm stresin bu ölçümlerde yakalanabileceği bir dünyada yaşamadığımızı hatırlamak önemlidir. İşlerimiz, ailelerimiz, eğitimlerimiz, yaşamımız, geçim derdi, güncel salgın ve diğer her türlü stresimiz var. Vücudunuz için tüm bu stres aynıdır. Adı geçen terimler yalnızca antrenmandan kaynaklanan stresinizi hesaplar. Bir sporcu olarak işiniz, antrenörünüze diğer stresleri de yaşadığınızı anlatmaktır, böylece antrenörünüz bunu antrenmanlarınızı planlarken mevcut planla bütünleştirebilir. Ne tür bir antrenman yorgunluğunun uygun olduğunu bilmek yıllarca antrenman ve çok fazla farkındalık gerektirir. Bir antrenörün işi fizyolojik belirteçlerinize ve yaşam tarzınıza bağlı olarak bu çağrıyı sizin için yapmaktır. Ancak vücudunuzu dinlemek ve antrenörünüzle iletişim kurmak en iyi sonuçları yaratan şeydir. Unutmayın ki periyodizasyon olmadan gelişiminiz kısıtlı olacaktır. Güç sizinle olsun!
Özetle, yapılan iş alttaki grafikteki gibidir. Antrenörlüğün en önemli çıktılarından biridir, sporcuyu doğru zamanda zirve form seviyesine getirebilmek...
Spor Akademisinde verdiğim Özel Antrenman Bilgisi dersinde amacım bunu aktarabilmek, bu ders 4 yarıyıl sürüyor, varın tahmin edin ne çok kritik bilgi girecek işin içine
Tabloyu şöyle okuruz, sezon başında volüm odaklı uzun ama düşük yoğunluklu sürüşler, hedefe doğru yerini daha kısa ama yüksek yoğunluklu intervallere bırakıyor. Kritik olan yeterli ve doğru recovery serpiştirebilmek. Bunun doğru yolu powermetre verilerinin analizi yardımıyla, akut ve kronik antrenman yüklerini kıyaslayarak yapılır.