Demir Atlı
Sunroofa değil gökyüzüne inananlar
- Kayıt
- 12 Nisan 2014
- Mesaj
- 2.046
- Tepki
- 3.159
- Şehir
- Ankara
- Başlangıç
- 2015—16
- Bisiklet
- Scott
- Bisiklet türü
- Yol bisikleti
V-Brake tabir edilen fren tipi herhalde günümüzde bisikletlerde en yaygın olan ya da yakında öyle olacak fren tipi. Ayar ve montaj için gerekli olan adımları beraber inceleyelim. Kolay anlaşılması için üzerinde lastik bulunmayan bir jantta gösteriyoruz. Vites montajından önce bakmanız gereken bir nokta jant duvarı kalınlığı. Dünyanın önde gelen jant üreticilerinden Mavic jantların 0,9-1mm duvar kalınlığına ulaşıldığında değiştirilmesini tavsiye ediyor.
Yine montaj esnasında dikkat edilmesi gereken bir nokta eğer ilk defa V-Brake takacaksanız bunu mutlaka orjinal fren elcikleriyle beraber takım halinde takmanız. Shimano, Avid gibi V-Brake üreticileri aksi takdirde fren dozajının zorlaşacağı ve tehlikeli durumların ortaya çıkacağı konusunda uyarıyorlar.
Doğal olarak fren elciklerinizin takıldığını kabul edersek dikkat etmeniz gereken ilk nokta ön amortisörünüzdeki ya da çatalınızdaki fren ayaklarının gres ile yeteri kadar yağlanmıs olması. Bu fren dozunu rahat kontrol etmeniz ve fren kollarının kolay hareket etmesi için gerekli.
Fren ayakları iyi yağlamak gerek
Akabinde fren kolunu ayağına oturtmak gerekiyor. Burada mühim olan nokta fren kolunun arkasında yer alan ufak pimin fren ayağında öngörülmüş deliğe girmesi. Bu sayede kolun yay sistemi muntazam çalışıyor. Vida sıkımı konusunda dikkat edilecek nokta çok fazla sıkmamak, fren kolunun oynama yapmaması yeterli.
Vidalama
koluna sıkıştırılması. Akabinde yine elcikteki vida çözüldüğü zaman pabuçlar janttan açılacak ve janta tamamen paralel durumda duracaklardır. Fren pabuçlarının janta olan pozisyonları pabuçların arkasındaki allen anahtar yuvalarından ayarlanıyor. Burada pabuçların janta uzaklığı ve duruş açıları „spacer“ tabir edilen ufak halkalar aracılığıyla sabitleniyor. Montaj esnasında yapılabilecek bir hile, elciklerdeki vidanın (bkz. aşağısı) açılarak telin kısaltılması ve bu durumda pabuçları janta yapıştırıp telin o şekilde fren
Yandan pabuç ayarı
Bu ayardan sonra yapılması gereken telin fren kollarından geçirilmesi. Sağdaki fren kolundaki köprüden geçirilen tel sol fren kolunun üzerindeki vida aracılığıyla sabitleniyor.
Köprüden tel geçimi
Telin takılması
V-Brake’lerde doğru olan eski tip cantilever frenlerin aksine pabuçların janta paralel durması. Ancak bu şekilde frenlerin ötmesi gibi sorunlar yaşanırsa pabuçların arka kısmının janta ön kısmından biraz daha fazla mesafede durması yardımcı oluyor. Shimano’nun LX/XT/XTR modellerinde ve Avid’in üst modellerinde olan paralel itme sistemi zaten pabuçların janta paralel durmasından başka bir seçenek tanımıyor.
Pabuçlar janta paralel
Bütün bu işlemlerden sonra yine dikkat edilmesi gereken bir nokta fren kollarının fren sıkıldığı anda 90°‘de durmaları. Ancak bu şekilde gücün tamamı aktarılabiliyor.
Kollar 90 derece
Gelelim ince ayara. V-Brake’lerde karşılaşılabilecek bir sorun fren kollarından birinin daha önce hareketlenmesi, yani bir taraftaki pabucun janta diğerinden daha önce değmesi, ki bu kolların bozuk simetrisine işaret ediyor. Bu durumu düzeltmek için kolların arkasında yer alan ufak yay vidalarıyla oynamak gerek. Herhangi bir taraftaki vidanın içeri çevrilmesi o kolun janttan uzaklaşmasını sağlıyor. Ayarı iki kol da simetrik durana ve pabuçlar janta aynı anda değinceye kadar iki taraflı olarak yapmak lazım.
Viteslerde olduğu gibi fren kollarında da fren
telinin sertliğini ayarlamak için
vidalar bulunuyor.
Elcikten ayar
Bunların işlevi ilk montaj ve ayarla alakalı olmayıp uzun turlar esnasında ya da uzun süre binildikten sonra yenen fren pabuçlarını janta yakınlaştırmak. Vidanın dışarı çevrilmesi pabuçların janta yaklaşmasını sağlıyor.
Jant Freninde İnce Ayar
Bu sayımızda teknoloji-donanım ve atölye bölümlerimizi jant frenlerine ayırdık. Teknoloji-donanım bölümünde jant frenlerinin değişik çeşitlerini tanıtırken, atölye bölümümüzde de jant frenlerinden alınan verimi arttırmak, fren gücünü yükseltmek için ne gibi çarelere başvurulabileceğini tartışacağız.
Sırasıyla jant frenlerinin verimiyle ilgili noktalara değinip tavsiyelerde bulunalım:
Teller-Kılıflar
Jant frenlerinde güç aktarımını teller sağlıyor. Elciğe verilen gücü fren koluna taşıyan parça olmaları nedeniyle tellerin bu gücü mümkün olduğu kadar az kesinti yaparak taşımaları önemli. Peki teller bu kesintiye ne şekilde sebep oluyor? Elbette kılıfların içinde ve kadro üzerindeki tel köprülerindeki sürtünme ile. Dolayısıyla telleri mümkün olduğunda temiz tutmak, kılıfların içine su ve kir girmesini önlemek fren gücünün aktarımı için büyük önem taşıyor.
Nokon kılıf
Bunun yanında yüksek kaliteli kılıflar ve teller kullanmak bu sürtünme oranını azaltarak elcikten verilen fren gücünün doğrudan fren kollarına aktarılmasını sağlıyorlar. Shimano’nun üst sınıf kılıfları, Gore, Nokon, Jagwire gibi markalar hem kılıfların içine kir girmemesi açısından hem de örneğin teflon yüzeyleri sayesinde tel ve kılıf arasındaki sürtünmeyi çok aza düşürmeleri açısından faydalılar. Aynı şekilde tellerin kadroda takip ettiği yollar da önemli. Gereğinden fazla uzun teller güç kaybına neden oluyorlar. Bunun yanında teller ne kadar doğrudan, ne kadar az kırık olacak şekilde yerleştirilmişlerse o kadar iyi güç aktarımı sağlıyorlar. Dolayısıyla gidon çevriminde serbesti sağlayacak ölçüde uzun ama gereksiz güç harcatmayacak kadar da kısa olmalı teller.
Elcikler
Elcikler fren verimi ve gücü düşünüldüğünde genelde dikkate alınmayan parçalar. Oysa plastik ve dolayısıyla nispeten yumuşak olan elcikler özellikle yüksek güçlerde eğilerek fren elciğine aktarılan gücün bir kısmını emiyor ve fren koluna aktarımını önlüyorlar. Metal, alüminyum elcikler eğilip bükülmediklerinden daha doğrudan bir güç aktarımı sağlıyorlar.
Shimano Deore XT Elcik
Pabuçlar
Geldik herhalde verim artırımı için en önemli noktalardan birine. Jant frenlerinde fren gücünün pabuçlar ile jant arasındaki sürtünmeden sağlandığı düşünülürse pabuçların önemi daha iyi anlaşılır. Bugün piyasada ince ayar yapmak için pek çok pabuç markası bulunuyor. Jant frenlerinin üzerinde bulunan pabuçlar belli standartlar göz önünde bulundurularak tasarlanıyorlar. Aynı lastiklerde olduğu gibi pabuçlarda da değişik yumuşaklıkta, değişik lastik bileşimlerinde ürünler mevcut. Yumuşak pabuçlar daha çabuk yenmekle beraber daha yüksek fren gücü sağlıyorlar. Kool-Stop, Swissstop, Ritchey gibi markalar jant frenleri için, Magura da HS serisi için ayrıca pabuç üretiyorlar. Bunların içinde bileşimleri ıslak ortamlarda yüksek verim sağlamak için tasarlanmış, değişik hava koşullarına uygun, kuru havalarda daha yüksek verim sağlayan vs. vs. kabilinden değişik ürünler var.
Değişik koşullar için pabuçlar
Jantlarla olan sürtünme esas alındığında jant çeşitlerine göre özel üretilmiş pabuçlar da var. Aşağıda ne olduğunu açıklayacağız, seramik kaplama jantlar için üretilmiş pabuçlar bu tip jantlarla beraber çok yüksek fren gücü sağlıyorlar. Dolayısıyla fren gücü artırımında pabuç değişimi gerçekten faydalı bir adım.
Bütün bunların yanında elbette pabuçların ömrünü tüketmeleri de pabuç değişimi için bir sebep. Pabuçların içindeki ıslak havalarda suyu atmaya sağlayan kanallar aşınıp da pabuç dümdüz olduktan sonra değiştirmek en yaygın ölçüdür. Aksi takdirde pabuç kartuşu ve kolu janta temas etmeye ve jantı kazımaya başlarlar, ki jantın ömrünü bitiren bir durum olduğu aşikar. Pabuçlar ıslak, çamurlu ortamlarda daha çabuk aşınırlar. Kuru havalarda yıllarca bitmeyen pabuçlar devamlı binilen bir kış sezonu sonunda ömürlerini tüketebilirler. Bu bağlamda söylenebilecek bir şey de pabuçların temiz tutulmaları gerektiği. Özellikle dağ bisikleti gibi toz toprak içindeki sporlarda pabuçların içine rahatlıkla ufak taş parçaları oturabiliyor, bunlar bir zımpara etkisi görerek jantı kemirebiliyorlar. Zaman zaman pabuçlara bakmak, bunları bir tahta törpüsü ile temizlemek bu açıdan faydalı.
Jantlar
sürtünmenin bir diğer parçası da jantlar. Dolayısıyla jant freninden alınan verimde önem taşıyorlar.
Frenlerde
En önemli konu V-tipi fren takımı yazımızda da değindiğimiz gibi jantların duvar kalınlığı. Mavic firması jant kalınlığı olarak 1mm’nin altına inilmemesi gerektiğini, aksi takdirde fren esnasında jant parçalanması olabileceğini belirtiyor. Günümüzde üretilen pek çok jant modelinde jantın duvarı içine yerleştirilmiş olan bir şerit jant değiştirme vaktinin geldiğini haber veriyor. Bugün hem pabuçla olan sürtünme sonucu kısalan jant ömrünü uzatmak, hem de alınan fren verimini artırmak amacıyla yüzeyi sertleştirilmiş jantlar kullanılıyorlar. Bunun yanında bu “normal” jantların yanı sıra Mavic’in ürettiği jant yüzeyine seramik tozu yapıştırılması işleminden geçmiş jantlar da var. Bunun bir başka örneği Amerikalı jant üreticisi Sun firmasının geliştirdiği Tungsten Carbide Cobald (TCC) sistemi. Bu tarz yüzeyi işlenmiş jantlar uygun pabuçlarla birlikte fren gücünde ve jant ömründe çok yüksek artış sağlıyorlar, fiyatları da o ölçüde pahalı tabii.
Sun 0° XC
Jantlardan ve pabuçlardan alınacak verim konusunda dikkat edilecek bir nokta da fren yapma tekniği. Uzun süre janta yapışık tutulan fren pabuçları yüksek ısı nedeniyle sertleşiyor, jantı yavaşlatmadaki en önemli özellikleri olan lastik karakterlerini kaybediyor, yüzeyleri cama benzer bir hal alıyor. Bu duruma fırsat vermemek için kısa kısa ama güçlü fren yapmak yokuşun başında frenlere asılıp da yokuş bitene kadar frende inmekten çok daha yararlı.
Ek fren köprüsü (Brake Booster)
Ek fren köprüleri özellikle cantilever fren zamanının fren verimi konusunda vazgeçilmez parçalarındandı. V-tipi frenlerle beraber mekanik verimin artmasıyla bir nebze geri çekilmiş olsalar da bugün hâlâ Magura’nın HS serisinde, Avid’in V-tipi Arch Rival modelinde seri donanımda yer alıyor, V-tipi frenlerinin de verimini artırmak isteyenler tarafından kullanılıyorlar.
Avid Arch Rival
Peki ek fren köprüsü ne işe yarıyor, fren verimini nasıl artırıyor? Biz fark etmesek de frenleri sıktığımız zaman pabuçların janta yaptığı baskı sonucunda fren kolları bağlı oldukları kadro borularını bir kaldıraç gibi çalışarak dışa doğru itiyorlar.
Frenin etkisi
Bu durum janta etki eden fren gücünün bir nebze azalmasına, janta gideceği yerde kadro boruları tarafından yenmesine neden oluyor. Günümüzde bu etki S-Bend, yani S-şeklindeki arka borular kullanılarak azaltılıyorsa da ek fren köprüleri hâlâ frenlerinden yeteri kadar memnun olmayıp sert bir temas noktası ve sağlam bir fren performansı arayanların başvurdukları en önemli çarelerden.
S-şeklinde arka borular
Bütün bu getirilerinin yanında birkaç gram fazladan ağırlığa mal oluyorlar, bir de bunun yanında çamurlu ortamlarda fazlasıyla çamur toplanmasına ve temizlemede zorluğa yol açıyorlar.
Ek fren köprüsü
Ötme
Son olarak frenlerde sık rastlanan sorunlardan birinden, ötmeden bahsedelim. Baştan söylemek gereken: Islak havalarda frenler ötebilir. Bu mutlaka sorun göstergesi değil. Ancak kuru havada da fren ötüyorsa yolunda gitmeyen bir şeyler var demektir. Ötme genel anlamda fren pabuçlarının janta düzgün oturmayıp jantın fren esnasında pabucu titretmesi ve bu titreşimlerin ses dönüşmesi demek. Dolayısıyla ötmenin çaresi ilk olarak fren pabuçlarının janta olan konumlarını ayarlamaktan geçiyor.
Janta paralel
V-tipi fren takımı yazımızda da değindiğimiz gibi bu tarz frenlerde, özellikle paralel itme düzeneği varsa tavsiye edilen konum pabuçların jantlara paralel durmaları. Eğer bu durum ötmeye neden oluyorsa eski cantilever zamanlarından kalma çareye, yani pabuçların janta önde daha yakın, arkada daha uzak durmalarına başvurmak gerekiyor.
Eğri pabuçlar işe yarayabilir
Bunun yanında pabuçların temiz olmaları (yukarıdaki törpüleme işlemi), jant yüzeyinin temizliği, yağdan kirden arınmış olması (alkol ile temizlenebilir) çok önemli faktörler. Aynı şekilde bir ek fren köprüsü de pabuçların duruşunu sağlamlaştırarak faydalı olabilir. Eğer hâlâ ötme geçmiyorsa sorun jant ve pabuç uyumsuzluğu demek, bu durumda pabuç değiştirmek kalan son çare.
mtbtr.com yazarı Cüneyt Kazokoğlu'na Teşekkür Ederiz.
Yine montaj esnasında dikkat edilmesi gereken bir nokta eğer ilk defa V-Brake takacaksanız bunu mutlaka orjinal fren elcikleriyle beraber takım halinde takmanız. Shimano, Avid gibi V-Brake üreticileri aksi takdirde fren dozajının zorlaşacağı ve tehlikeli durumların ortaya çıkacağı konusunda uyarıyorlar.
Doğal olarak fren elciklerinizin takıldığını kabul edersek dikkat etmeniz gereken ilk nokta ön amortisörünüzdeki ya da çatalınızdaki fren ayaklarının gres ile yeteri kadar yağlanmıs olması. Bu fren dozunu rahat kontrol etmeniz ve fren kollarının kolay hareket etmesi için gerekli.
Fren ayakları iyi yağlamak gerek
Akabinde fren kolunu ayağına oturtmak gerekiyor. Burada mühim olan nokta fren kolunun arkasında yer alan ufak pimin fren ayağında öngörülmüş deliğe girmesi. Bu sayede kolun yay sistemi muntazam çalışıyor. Vida sıkımı konusunda dikkat edilecek nokta çok fazla sıkmamak, fren kolunun oynama yapmaması yeterli.
Vidalama
koluna sıkıştırılması. Akabinde yine elcikteki vida çözüldüğü zaman pabuçlar janttan açılacak ve janta tamamen paralel durumda duracaklardır. Fren pabuçlarının janta olan pozisyonları pabuçların arkasındaki allen anahtar yuvalarından ayarlanıyor. Burada pabuçların janta uzaklığı ve duruş açıları „spacer“ tabir edilen ufak halkalar aracılığıyla sabitleniyor. Montaj esnasında yapılabilecek bir hile, elciklerdeki vidanın (bkz. aşağısı) açılarak telin kısaltılması ve bu durumda pabuçları janta yapıştırıp telin o şekilde fren
Yandan pabuç ayarı
Bu ayardan sonra yapılması gereken telin fren kollarından geçirilmesi. Sağdaki fren kolundaki köprüden geçirilen tel sol fren kolunun üzerindeki vida aracılığıyla sabitleniyor.
Köprüden tel geçimi
Telin takılması
V-Brake’lerde doğru olan eski tip cantilever frenlerin aksine pabuçların janta paralel durması. Ancak bu şekilde frenlerin ötmesi gibi sorunlar yaşanırsa pabuçların arka kısmının janta ön kısmından biraz daha fazla mesafede durması yardımcı oluyor. Shimano’nun LX/XT/XTR modellerinde ve Avid’in üst modellerinde olan paralel itme sistemi zaten pabuçların janta paralel durmasından başka bir seçenek tanımıyor.
Pabuçlar janta paralel
Bütün bu işlemlerden sonra yine dikkat edilmesi gereken bir nokta fren kollarının fren sıkıldığı anda 90°‘de durmaları. Ancak bu şekilde gücün tamamı aktarılabiliyor.
Kollar 90 derece
Gelelim ince ayara. V-Brake’lerde karşılaşılabilecek bir sorun fren kollarından birinin daha önce hareketlenmesi, yani bir taraftaki pabucun janta diğerinden daha önce değmesi, ki bu kolların bozuk simetrisine işaret ediyor. Bu durumu düzeltmek için kolların arkasında yer alan ufak yay vidalarıyla oynamak gerek. Herhangi bir taraftaki vidanın içeri çevrilmesi o kolun janttan uzaklaşmasını sağlıyor. Ayarı iki kol da simetrik durana ve pabuçlar janta aynı anda değinceye kadar iki taraflı olarak yapmak lazım.
Viteslerde olduğu gibi fren kollarında da fren
telinin sertliğini ayarlamak için
vidalar bulunuyor.
Elcikten ayar
Bunların işlevi ilk montaj ve ayarla alakalı olmayıp uzun turlar esnasında ya da uzun süre binildikten sonra yenen fren pabuçlarını janta yakınlaştırmak. Vidanın dışarı çevrilmesi pabuçların janta yaklaşmasını sağlıyor.
Jant Freninde İnce Ayar
Bu sayımızda teknoloji-donanım ve atölye bölümlerimizi jant frenlerine ayırdık. Teknoloji-donanım bölümünde jant frenlerinin değişik çeşitlerini tanıtırken, atölye bölümümüzde de jant frenlerinden alınan verimi arttırmak, fren gücünü yükseltmek için ne gibi çarelere başvurulabileceğini tartışacağız.
Sırasıyla jant frenlerinin verimiyle ilgili noktalara değinip tavsiyelerde bulunalım:
Teller-Kılıflar
Jant frenlerinde güç aktarımını teller sağlıyor. Elciğe verilen gücü fren koluna taşıyan parça olmaları nedeniyle tellerin bu gücü mümkün olduğu kadar az kesinti yaparak taşımaları önemli. Peki teller bu kesintiye ne şekilde sebep oluyor? Elbette kılıfların içinde ve kadro üzerindeki tel köprülerindeki sürtünme ile. Dolayısıyla telleri mümkün olduğunda temiz tutmak, kılıfların içine su ve kir girmesini önlemek fren gücünün aktarımı için büyük önem taşıyor.
Nokon kılıf
Bunun yanında yüksek kaliteli kılıflar ve teller kullanmak bu sürtünme oranını azaltarak elcikten verilen fren gücünün doğrudan fren kollarına aktarılmasını sağlıyorlar. Shimano’nun üst sınıf kılıfları, Gore, Nokon, Jagwire gibi markalar hem kılıfların içine kir girmemesi açısından hem de örneğin teflon yüzeyleri sayesinde tel ve kılıf arasındaki sürtünmeyi çok aza düşürmeleri açısından faydalılar. Aynı şekilde tellerin kadroda takip ettiği yollar da önemli. Gereğinden fazla uzun teller güç kaybına neden oluyorlar. Bunun yanında teller ne kadar doğrudan, ne kadar az kırık olacak şekilde yerleştirilmişlerse o kadar iyi güç aktarımı sağlıyorlar. Dolayısıyla gidon çevriminde serbesti sağlayacak ölçüde uzun ama gereksiz güç harcatmayacak kadar da kısa olmalı teller.
Elcikler
Elcikler fren verimi ve gücü düşünüldüğünde genelde dikkate alınmayan parçalar. Oysa plastik ve dolayısıyla nispeten yumuşak olan elcikler özellikle yüksek güçlerde eğilerek fren elciğine aktarılan gücün bir kısmını emiyor ve fren koluna aktarımını önlüyorlar. Metal, alüminyum elcikler eğilip bükülmediklerinden daha doğrudan bir güç aktarımı sağlıyorlar.
Shimano Deore XT Elcik
Pabuçlar
Geldik herhalde verim artırımı için en önemli noktalardan birine. Jant frenlerinde fren gücünün pabuçlar ile jant arasındaki sürtünmeden sağlandığı düşünülürse pabuçların önemi daha iyi anlaşılır. Bugün piyasada ince ayar yapmak için pek çok pabuç markası bulunuyor. Jant frenlerinin üzerinde bulunan pabuçlar belli standartlar göz önünde bulundurularak tasarlanıyorlar. Aynı lastiklerde olduğu gibi pabuçlarda da değişik yumuşaklıkta, değişik lastik bileşimlerinde ürünler mevcut. Yumuşak pabuçlar daha çabuk yenmekle beraber daha yüksek fren gücü sağlıyorlar. Kool-Stop, Swissstop, Ritchey gibi markalar jant frenleri için, Magura da HS serisi için ayrıca pabuç üretiyorlar. Bunların içinde bileşimleri ıslak ortamlarda yüksek verim sağlamak için tasarlanmış, değişik hava koşullarına uygun, kuru havalarda daha yüksek verim sağlayan vs. vs. kabilinden değişik ürünler var.
Değişik koşullar için pabuçlar
Jantlarla olan sürtünme esas alındığında jant çeşitlerine göre özel üretilmiş pabuçlar da var. Aşağıda ne olduğunu açıklayacağız, seramik kaplama jantlar için üretilmiş pabuçlar bu tip jantlarla beraber çok yüksek fren gücü sağlıyorlar. Dolayısıyla fren gücü artırımında pabuç değişimi gerçekten faydalı bir adım.
Bütün bunların yanında elbette pabuçların ömrünü tüketmeleri de pabuç değişimi için bir sebep. Pabuçların içindeki ıslak havalarda suyu atmaya sağlayan kanallar aşınıp da pabuç dümdüz olduktan sonra değiştirmek en yaygın ölçüdür. Aksi takdirde pabuç kartuşu ve kolu janta temas etmeye ve jantı kazımaya başlarlar, ki jantın ömrünü bitiren bir durum olduğu aşikar. Pabuçlar ıslak, çamurlu ortamlarda daha çabuk aşınırlar. Kuru havalarda yıllarca bitmeyen pabuçlar devamlı binilen bir kış sezonu sonunda ömürlerini tüketebilirler. Bu bağlamda söylenebilecek bir şey de pabuçların temiz tutulmaları gerektiği. Özellikle dağ bisikleti gibi toz toprak içindeki sporlarda pabuçların içine rahatlıkla ufak taş parçaları oturabiliyor, bunlar bir zımpara etkisi görerek jantı kemirebiliyorlar. Zaman zaman pabuçlara bakmak, bunları bir tahta törpüsü ile temizlemek bu açıdan faydalı.
Jantlar
sürtünmenin bir diğer parçası da jantlar. Dolayısıyla jant freninden alınan verimde önem taşıyorlar.
Frenlerde
En önemli konu V-tipi fren takımı yazımızda da değindiğimiz gibi jantların duvar kalınlığı. Mavic firması jant kalınlığı olarak 1mm’nin altına inilmemesi gerektiğini, aksi takdirde fren esnasında jant parçalanması olabileceğini belirtiyor. Günümüzde üretilen pek çok jant modelinde jantın duvarı içine yerleştirilmiş olan bir şerit jant değiştirme vaktinin geldiğini haber veriyor. Bugün hem pabuçla olan sürtünme sonucu kısalan jant ömrünü uzatmak, hem de alınan fren verimini artırmak amacıyla yüzeyi sertleştirilmiş jantlar kullanılıyorlar. Bunun yanında bu “normal” jantların yanı sıra Mavic’in ürettiği jant yüzeyine seramik tozu yapıştırılması işleminden geçmiş jantlar da var. Bunun bir başka örneği Amerikalı jant üreticisi Sun firmasının geliştirdiği Tungsten Carbide Cobald (TCC) sistemi. Bu tarz yüzeyi işlenmiş jantlar uygun pabuçlarla birlikte fren gücünde ve jant ömründe çok yüksek artış sağlıyorlar, fiyatları da o ölçüde pahalı tabii.
Sun 0° XC
Jantlardan ve pabuçlardan alınacak verim konusunda dikkat edilecek bir nokta da fren yapma tekniği. Uzun süre janta yapışık tutulan fren pabuçları yüksek ısı nedeniyle sertleşiyor, jantı yavaşlatmadaki en önemli özellikleri olan lastik karakterlerini kaybediyor, yüzeyleri cama benzer bir hal alıyor. Bu duruma fırsat vermemek için kısa kısa ama güçlü fren yapmak yokuşun başında frenlere asılıp da yokuş bitene kadar frende inmekten çok daha yararlı.
Ek fren köprüsü (Brake Booster)
Ek fren köprüleri özellikle cantilever fren zamanının fren verimi konusunda vazgeçilmez parçalarındandı. V-tipi frenlerle beraber mekanik verimin artmasıyla bir nebze geri çekilmiş olsalar da bugün hâlâ Magura’nın HS serisinde, Avid’in V-tipi Arch Rival modelinde seri donanımda yer alıyor, V-tipi frenlerinin de verimini artırmak isteyenler tarafından kullanılıyorlar.
Avid Arch Rival
Peki ek fren köprüsü ne işe yarıyor, fren verimini nasıl artırıyor? Biz fark etmesek de frenleri sıktığımız zaman pabuçların janta yaptığı baskı sonucunda fren kolları bağlı oldukları kadro borularını bir kaldıraç gibi çalışarak dışa doğru itiyorlar.
Frenin etkisi
Bu durum janta etki eden fren gücünün bir nebze azalmasına, janta gideceği yerde kadro boruları tarafından yenmesine neden oluyor. Günümüzde bu etki S-Bend, yani S-şeklindeki arka borular kullanılarak azaltılıyorsa da ek fren köprüleri hâlâ frenlerinden yeteri kadar memnun olmayıp sert bir temas noktası ve sağlam bir fren performansı arayanların başvurdukları en önemli çarelerden.
S-şeklinde arka borular
Bütün bu getirilerinin yanında birkaç gram fazladan ağırlığa mal oluyorlar, bir de bunun yanında çamurlu ortamlarda fazlasıyla çamur toplanmasına ve temizlemede zorluğa yol açıyorlar.
Ek fren köprüsü
Ötme
Son olarak frenlerde sık rastlanan sorunlardan birinden, ötmeden bahsedelim. Baştan söylemek gereken: Islak havalarda frenler ötebilir. Bu mutlaka sorun göstergesi değil. Ancak kuru havada da fren ötüyorsa yolunda gitmeyen bir şeyler var demektir. Ötme genel anlamda fren pabuçlarının janta düzgün oturmayıp jantın fren esnasında pabucu titretmesi ve bu titreşimlerin ses dönüşmesi demek. Dolayısıyla ötmenin çaresi ilk olarak fren pabuçlarının janta olan konumlarını ayarlamaktan geçiyor.
Janta paralel
V-tipi fren takımı yazımızda da değindiğimiz gibi bu tarz frenlerde, özellikle paralel itme düzeneği varsa tavsiye edilen konum pabuçların jantlara paralel durmaları. Eğer bu durum ötmeye neden oluyorsa eski cantilever zamanlarından kalma çareye, yani pabuçların janta önde daha yakın, arkada daha uzak durmalarına başvurmak gerekiyor.
Eğri pabuçlar işe yarayabilir
Bunun yanında pabuçların temiz olmaları (yukarıdaki törpüleme işlemi), jant yüzeyinin temizliği, yağdan kirden arınmış olması (alkol ile temizlenebilir) çok önemli faktörler. Aynı şekilde bir ek fren köprüsü de pabuçların duruşunu sağlamlaştırarak faydalı olabilir. Eğer hâlâ ötme geçmiyorsa sorun jant ve pabuç uyumsuzluğu demek, bu durumda pabuç değiştirmek kalan son çare.
mtbtr.com yazarı Cüneyt Kazokoğlu'na Teşekkür Ederiz.
