gültekin
Forum Demirbaşı
- Kayıt
- 15 Ocak 2008
- Mesaj
- 446
- Tepki
- 260
- Şehir
- Antalya
- İsim
- Ahmet Gültekin Gültepe
- Bisiklet
- Specialized
Merhaba değerli arkadaşlar.
Uzun zamandır uğramadığım ekonomi bölümüne bugün uğradım ve çok güzel çok faydalı birkaç yazı okudum. Benim de katkımın olabileceğini düşünerek, faizlerin nasıl belirlendiği, nasıl değiştiği, değişim sonucunda neler yaşanabileceği konusunda nacizane bilgilerimi bu konuda bilgi sahibi olmak isteyen arkadaşlarla paylaşmak istedim. Anlatımlarımda fazla detaya girmek istemedim, hem zamandan dolayı hem de ekonomi eğitimi almamış arkadaşların konuya yabancı kalmaması isteği ile. Konular örneklerle oldukça basit anlatılmıştır. Verilen örneklerden bazıları uç durumları göstermekle birlikte veriliş amacı sadece konunun daha kolay kavranabilmesi amaçlıdır. Ekonomik olaylar kısa kısa birer örnekle anlatılmaya çalışılmıştır. Ekonomik sonuçlar sadece örneklerde verilen durumlar nedeniyle değil, başka nedenlerden dolayıda gerçekleşebilir, daha önce de belirttiğim gibi ayrıntıya girmeden sadece konuyu kavrama amaçlıdır. Anlatımlarımda sürçü lisan ettiysem şimdiden özür dilerim.
Bazı temel kavramlar:
Faiz: Sermayenin kira maliyeti.
Mal Piyasası: Tüketim mallarının ve hizmetlerin alınıp satıldığı piyasadır.
Para Piyasası: Para, tahvil, hisse senedi, konut ve diğer servet biçimlerinin alınıp satıldığı piyasa türüdür.
Maliye Politikası: Hükümetin mal ve hizmet piyasası dengesini etkilemek için uyguladığı politika araçlarına verilen genel ad.
Maliye Politikası Araçları: Maaş ödemeleri (Polis, öğretmen aylıkları vb.), transfer Ödemeleri (Emekli aylıkları, sosyal yardımlar …), kamu harcamaları (Yol yapımı, alt yapı çalışmaları gibi harcama kalemi oluşturan harcamalar), vergi oranları, gümrük tarifeleri, ithalat kotaları vb.
Para Politikası Araçları: Açık piyasa işlemleri (Örneğin: Döviz kurunu düşürmek amaçlı para piyasasına döviz satmak.), Reeskont oranı, Zorunlu karşılık oranı vb.
Faiz oranı nasıl belirlenir:
Faiz oranını, ekonomide mal ve para piyasasının eş anlı dengesi belirler. Bu denge nasıl gerçekleşir? Örneğin bisiklet forum bizim ülkemiz olsun. Ve ülkemizin para piyasasını bisiklet forum vatandaşlarının ceplerindeki para oluştursun. Mal piyasasını ise ikinci el bölümü temsil etsin. Şimdi bu ülkede para ve mal piyasasının dengede olması için mal piyasasını temsil eden ikinci el bölümündeki malların piyasa değerinin toplamı bizim ceplerimizdeki paraların toplamı kadar olması gerekir. İşte gerçek dünya ekonomilerinde de denge bu şekilde gerçekleşir. Gerçekleşen denge durumuna karşılık gelen bir faiz oranı mevcuttur. Bu faiz oranı, piyasa faiz oranını temsil eder.
Faiz oranları neden değişir:
Yukarıda bahsedilen para piyasasının veya mal ve hizmet piyasasının herhangi birinde ya da ikisinde denge durumunun değişmesi sonucu faiz oranları değişir. Mal ve hizmet piyasasının ya da para piyasasının dengesi nasıl değişir?
Mal ve hizmet piyasasındaki değişmeler: Hükümetin uyguladığı ekonomik politikalar sonucunda değişme gösterir. Örneğin memur maaşlarına zam yapılması, vergi oranlarının düşürülmesi vb.
Para piyasasındaki değişmeler: Merkez Bankası’nın para piyasasına müdahalesi sonucunda para piyasasındaki denge değişir. Örneğin Merkez Bankası’nın zorunlu karşılık oranını düşürmesi, piyasada parasal genişlemeye neden olur bu durum para piyasasında yeni bir denge durumu yaratır.
Yukarıda bahsedilen piyasalardaki değişmeler sonucu, tekrardan yeni bir denge noktası oluşur ve bu yeni denge noktasında faiz oranları yeniden belirlenir.
FAİZ ORANLARI HANGİ DURUMDA HANGİ YÖNDE DEĞİŞME GÖSTERİR
Yukarıda bahsedilen piyasalardaki değişimleri biraz daha detaylı inceleyelim. Aşağıda verilen örnekler kapalı bir ekonomide gerçekleştiği düşünülmektedir.
Mal ve hizmet piyasasındaki değişmelerin faiz oranları üzerindeki etkisi:
Hükümetin memur maaşlarında ani ve yüksek bir artış yaptığını düşünelim. Memur maaşlarındaki artışlar memur kesimin refah düzeyini artıracak ve daha çok tüketim yapmalarına neden olacaktır. Bu tüketim artışı toplam talepte bir yükselişe neden olacak ve fiyatlar genel düzeyinde yukarı yönde bir baskı oluşacaktır. Toplam talep ve fiyatlar genel düzeyi üzerindeki baskıyı kaldırmak amacıyla tüketimdeki ani artışı engellemek gerekmektedir. Tüketimdeki ani artışın engellenmesi piyasadaki nominal para talebinin düşürülmesiyle gerçekleştirilebilir(Daha başka çözümlerde mevcut). Merkez Bankasının faiz oranlarını yükseltmesi, piyasadaki aşırı para talebini ortadan kaldırır. Bunun nedeni, insanların tüketim yapmak yerine paralarını bankalara yatırarak yükselmiş olan faiz oranından yararlanmak istemesidir. (Örneğimiz çok uç bir durumdur. Dış dünyanın var olduğu bir ekonomide faiz oranları üzerinde oynama yapmak aslında bu kadar basit değildir çünkü çok farklı durumlarla sonuçlanabilir. Örneğimizi daha kolay kavramak amacıyla basitleştirilmiş şeklidir. Kapalı ekonomi olarak örneklendirilmesi bunun içindir.) Mal ve hizmet piyasasındaki değişmelerin daha farklı nedenleri de vardır. Örneğimiz, mal ve hizmet piyasasındaki değişmelerin faiz oranları üzerindeki etkisini temel kavramak amacıyla basit bir dille anlatılmıştır.
Para piyasasındaki değişmelerin faiz oranları üzerindeki etkisi:
Yine bu durumu bir örnek ile açıklayalım. Ülkemizde bir ekonomik durgunluğun olduğunu, yatırımların düştüğünü düşünelim. (Tıpkı şu anda dünyada ve ülkemizde olduğu gibi.) Ekonomiyi canlandırmak amacıyla Merkez Bankası ekonomideki para stokunu artırsın. İlk durumda yani faiz oranları değişmeden, ekonomide bir para arzı fazlası oluşacaktır. (Basitçe bankaların kredi vermek istemesi fakat bireylerin bu krediyi almak istememeleri.) Piyasada oluşan para arzı fazlasını eritmek için faizlerin düşürülmesi gerekmektedir. Bunun nedeni bireylerin düşük faizden borçlanarak tüketimlerini arttırmaları ve yatırımcıları da düşük faizle borçlandırarak yatırım yapmalarını teşvik etmektir. Bu sayede ekonomideki durgunluğu canlandırmak mümkündür. Güncel ekonomiye de bakacak olursak bankalarının faiz indirimlerine gittiği görülmektedir.
FAİZLERDEKİ HAREKETLENMELERİN GENEL ETKİLERİ
Faiz oranlarının düşmesi:
Herhangi bir nedenden dolayı faizlerde bir düşüş meydana gelirse meydana gelebilecek ekonomik olaylar
1) Yatırımlar artar
2) Tüketim artar
3) Ülkeden sıcak para çıkışı olur
4) Sıcak paranın çıkması ulusal paranın değer kaybetmesiyle sonuçlanır
5) Paramızın değer kaybetmesi ülkemizin uluslar arası pazarda rekabetçi duruma geçmesine neden olur.
6) İhracat artar ithalat azalır
7) Ülkenin faiz ödemeleri artar(ulusal paranın değer kaybetmesi nedeni ile)
8) Sıcak paranın dışarı çıkışını engellemek amacıyla tekrardan faiz oranları yükselmeye başlar(Çiller döneminde faiz oranlarını tavan yapması bu nedenden dolayıdır.).
Faiz oranlarının yükselmesi:
Herhangi bir nedenden dolayı faizlerde bir artış meydana gelirse meydan gelebilecek ekonomik olaylar.
1) Yatırımlar azalır
2) Tüketim düşer tasarruf artar
3) Ülkeye sıcak para girişi olur
4) Sıcak para girişi ulusal paranın değer kazanmasına neden olur (Dolar, euro düşer)
5) Ülke uluslar arası pazarda rekabet gücünü kaybetmeye başlar
6) İthalat artar ihracat azalır
Faiz oranlarının yükselmesi yada düşmesi sonucu oluşabilecek ekonomik olaylar yukarıda sıralanmıştır. Olaylar oluşum sürecine göre değil tamamen gelişigüzel şekilde sıraya koyulmuştur.(İçinde bulunulan duruma göre oluşum süreci farklılıklar gösterir)
Saygılarımla
Ahmet Gültekin Gültepe
Uzun zamandır uğramadığım ekonomi bölümüne bugün uğradım ve çok güzel çok faydalı birkaç yazı okudum. Benim de katkımın olabileceğini düşünerek, faizlerin nasıl belirlendiği, nasıl değiştiği, değişim sonucunda neler yaşanabileceği konusunda nacizane bilgilerimi bu konuda bilgi sahibi olmak isteyen arkadaşlarla paylaşmak istedim. Anlatımlarımda fazla detaya girmek istemedim, hem zamandan dolayı hem de ekonomi eğitimi almamış arkadaşların konuya yabancı kalmaması isteği ile. Konular örneklerle oldukça basit anlatılmıştır. Verilen örneklerden bazıları uç durumları göstermekle birlikte veriliş amacı sadece konunun daha kolay kavranabilmesi amaçlıdır. Ekonomik olaylar kısa kısa birer örnekle anlatılmaya çalışılmıştır. Ekonomik sonuçlar sadece örneklerde verilen durumlar nedeniyle değil, başka nedenlerden dolayıda gerçekleşebilir, daha önce de belirttiğim gibi ayrıntıya girmeden sadece konuyu kavrama amaçlıdır. Anlatımlarımda sürçü lisan ettiysem şimdiden özür dilerim.
Bazı temel kavramlar:
Faiz: Sermayenin kira maliyeti.
Mal Piyasası: Tüketim mallarının ve hizmetlerin alınıp satıldığı piyasadır.
Para Piyasası: Para, tahvil, hisse senedi, konut ve diğer servet biçimlerinin alınıp satıldığı piyasa türüdür.
Maliye Politikası: Hükümetin mal ve hizmet piyasası dengesini etkilemek için uyguladığı politika araçlarına verilen genel ad.
Maliye Politikası Araçları: Maaş ödemeleri (Polis, öğretmen aylıkları vb.), transfer Ödemeleri (Emekli aylıkları, sosyal yardımlar …), kamu harcamaları (Yol yapımı, alt yapı çalışmaları gibi harcama kalemi oluşturan harcamalar), vergi oranları, gümrük tarifeleri, ithalat kotaları vb.
Para Politikası Araçları: Açık piyasa işlemleri (Örneğin: Döviz kurunu düşürmek amaçlı para piyasasına döviz satmak.), Reeskont oranı, Zorunlu karşılık oranı vb.
Faiz oranı nasıl belirlenir:
Faiz oranını, ekonomide mal ve para piyasasının eş anlı dengesi belirler. Bu denge nasıl gerçekleşir? Örneğin bisiklet forum bizim ülkemiz olsun. Ve ülkemizin para piyasasını bisiklet forum vatandaşlarının ceplerindeki para oluştursun. Mal piyasasını ise ikinci el bölümü temsil etsin. Şimdi bu ülkede para ve mal piyasasının dengede olması için mal piyasasını temsil eden ikinci el bölümündeki malların piyasa değerinin toplamı bizim ceplerimizdeki paraların toplamı kadar olması gerekir. İşte gerçek dünya ekonomilerinde de denge bu şekilde gerçekleşir. Gerçekleşen denge durumuna karşılık gelen bir faiz oranı mevcuttur. Bu faiz oranı, piyasa faiz oranını temsil eder.
Faiz oranları neden değişir:
Yukarıda bahsedilen para piyasasının veya mal ve hizmet piyasasının herhangi birinde ya da ikisinde denge durumunun değişmesi sonucu faiz oranları değişir. Mal ve hizmet piyasasının ya da para piyasasının dengesi nasıl değişir?
Mal ve hizmet piyasasındaki değişmeler: Hükümetin uyguladığı ekonomik politikalar sonucunda değişme gösterir. Örneğin memur maaşlarına zam yapılması, vergi oranlarının düşürülmesi vb.
Para piyasasındaki değişmeler: Merkez Bankası’nın para piyasasına müdahalesi sonucunda para piyasasındaki denge değişir. Örneğin Merkez Bankası’nın zorunlu karşılık oranını düşürmesi, piyasada parasal genişlemeye neden olur bu durum para piyasasında yeni bir denge durumu yaratır.
Yukarıda bahsedilen piyasalardaki değişmeler sonucu, tekrardan yeni bir denge noktası oluşur ve bu yeni denge noktasında faiz oranları yeniden belirlenir.
FAİZ ORANLARI HANGİ DURUMDA HANGİ YÖNDE DEĞİŞME GÖSTERİR
Yukarıda bahsedilen piyasalardaki değişimleri biraz daha detaylı inceleyelim. Aşağıda verilen örnekler kapalı bir ekonomide gerçekleştiği düşünülmektedir.
Mal ve hizmet piyasasındaki değişmelerin faiz oranları üzerindeki etkisi:
Hükümetin memur maaşlarında ani ve yüksek bir artış yaptığını düşünelim. Memur maaşlarındaki artışlar memur kesimin refah düzeyini artıracak ve daha çok tüketim yapmalarına neden olacaktır. Bu tüketim artışı toplam talepte bir yükselişe neden olacak ve fiyatlar genel düzeyinde yukarı yönde bir baskı oluşacaktır. Toplam talep ve fiyatlar genel düzeyi üzerindeki baskıyı kaldırmak amacıyla tüketimdeki ani artışı engellemek gerekmektedir. Tüketimdeki ani artışın engellenmesi piyasadaki nominal para talebinin düşürülmesiyle gerçekleştirilebilir(Daha başka çözümlerde mevcut). Merkez Bankasının faiz oranlarını yükseltmesi, piyasadaki aşırı para talebini ortadan kaldırır. Bunun nedeni, insanların tüketim yapmak yerine paralarını bankalara yatırarak yükselmiş olan faiz oranından yararlanmak istemesidir. (Örneğimiz çok uç bir durumdur. Dış dünyanın var olduğu bir ekonomide faiz oranları üzerinde oynama yapmak aslında bu kadar basit değildir çünkü çok farklı durumlarla sonuçlanabilir. Örneğimizi daha kolay kavramak amacıyla basitleştirilmiş şeklidir. Kapalı ekonomi olarak örneklendirilmesi bunun içindir.) Mal ve hizmet piyasasındaki değişmelerin daha farklı nedenleri de vardır. Örneğimiz, mal ve hizmet piyasasındaki değişmelerin faiz oranları üzerindeki etkisini temel kavramak amacıyla basit bir dille anlatılmıştır.
Para piyasasındaki değişmelerin faiz oranları üzerindeki etkisi:
Yine bu durumu bir örnek ile açıklayalım. Ülkemizde bir ekonomik durgunluğun olduğunu, yatırımların düştüğünü düşünelim. (Tıpkı şu anda dünyada ve ülkemizde olduğu gibi.) Ekonomiyi canlandırmak amacıyla Merkez Bankası ekonomideki para stokunu artırsın. İlk durumda yani faiz oranları değişmeden, ekonomide bir para arzı fazlası oluşacaktır. (Basitçe bankaların kredi vermek istemesi fakat bireylerin bu krediyi almak istememeleri.) Piyasada oluşan para arzı fazlasını eritmek için faizlerin düşürülmesi gerekmektedir. Bunun nedeni bireylerin düşük faizden borçlanarak tüketimlerini arttırmaları ve yatırımcıları da düşük faizle borçlandırarak yatırım yapmalarını teşvik etmektir. Bu sayede ekonomideki durgunluğu canlandırmak mümkündür. Güncel ekonomiye de bakacak olursak bankalarının faiz indirimlerine gittiği görülmektedir.
FAİZLERDEKİ HAREKETLENMELERİN GENEL ETKİLERİ
Faiz oranlarının düşmesi:
Herhangi bir nedenden dolayı faizlerde bir düşüş meydana gelirse meydana gelebilecek ekonomik olaylar
1) Yatırımlar artar
2) Tüketim artar
3) Ülkeden sıcak para çıkışı olur
4) Sıcak paranın çıkması ulusal paranın değer kaybetmesiyle sonuçlanır
5) Paramızın değer kaybetmesi ülkemizin uluslar arası pazarda rekabetçi duruma geçmesine neden olur.
6) İhracat artar ithalat azalır
7) Ülkenin faiz ödemeleri artar(ulusal paranın değer kaybetmesi nedeni ile)
8) Sıcak paranın dışarı çıkışını engellemek amacıyla tekrardan faiz oranları yükselmeye başlar(Çiller döneminde faiz oranlarını tavan yapması bu nedenden dolayıdır.).
Faiz oranlarının yükselmesi:
Herhangi bir nedenden dolayı faizlerde bir artış meydana gelirse meydan gelebilecek ekonomik olaylar.
1) Yatırımlar azalır
2) Tüketim düşer tasarruf artar
3) Ülkeye sıcak para girişi olur
4) Sıcak para girişi ulusal paranın değer kazanmasına neden olur (Dolar, euro düşer)
5) Ülke uluslar arası pazarda rekabet gücünü kaybetmeye başlar
6) İthalat artar ihracat azalır
Faiz oranlarının yükselmesi yada düşmesi sonucu oluşabilecek ekonomik olaylar yukarıda sıralanmıştır. Olaylar oluşum sürecine göre değil tamamen gelişigüzel şekilde sıraya koyulmuştur.(İçinde bulunulan duruma göre oluşum süreci farklılıklar gösterir)
Saygılarımla
Ahmet Gültekin Gültepe