kara cumada zimbabve doları bir günde yüzde 75 değer kaybetmiş. ithal ikame ile çalışan sektörler çökmüş. kitap örnek olarak basım sektöründen örnek veriyor, kağıt, makine mürekkep ithal olunca, adam dükkanı kapatmış. devlet harcamalarını karşılamak için vergilere abanmış, ama halk özellikle gıda fiyatlarındaki artışa isyan etmiş. 10 kişi ölmüş, hükümet vergileri daha fazla arttıramayacağını anlamış. bunun üzerine para basmaya başlamış. kara cumadan korkan halk bankalardaki parasını çekmeye çalışmış ama para yok. imdada yeni basılan paralar yetişmiş. bankalardan kurtulan para enflasyonu arttırmış. sonra bankalar bakmış, lan elde para tutmanın anlamı yok, kıymetli, şeyler alalım eldeki parayla demişler, onlar da ellerindeki parayı salmış ekonomiye, enflasyon daha da artmış.
eldeki paranın anlamı kalmayınca halk, ne demeye kullanacaz oolum bu parayı demiş. değersiz kağıt parçası sonuçta. o zaman hükümet fiyatları sabitleyip, piyasaya müdahale etmiş. sadece yerli para kullanacaksınız başka para kullananı yakarım demiş.
fiyatları sabitlemiş. pahalı satanı yakarım demiş. düşünsenize, shimano xtr i 100 liradan satacaksınız diyor hükümet, pahalı satanı yakarım diyor. ne güzel değil mi?
ithalat ve ihracat yapanlara, döviz merkez bankasında duracak, ben istediğim zaman size istediğim kadar döviz verecem demiş. ilginç gelişmeler. zimbabve.
sonra ülkedeki gaziler çiftlik işgallerine başlamışlar. devlet başkanı ömür boyu başkanlık yasayı hazırlatmış kendisine, geçmemiş seçimlerden. o zaman demiş, çiftlikleri elinizden alırım, yandaşlara pay etmiş. yandaşlar satmış savmış. parayı yemiş. bankalar, çiftlikleri elinden alınan çiftçilere ödeyin borcunuz demiş, çiftlerde para yok. bankalar ağlamış zarardayız diye, hükümet alın size para yeni bastım demiş. al sana enflasyon.
1997 de yüzde 20 lerde olan enflasyon, 2005te yüzde 586, iki yıl sonra yüzde 66212 olmuş. 2008 de ise yüzde 89.700.000.000.000.000.000.000
yani hemen olmamış hiper enflasyon. işler ters gitmeye başladıktan sonra 20 yılda nirvanaya erişmişler.
zimbabve hükümeti ise bu arada, ödeyeceğinin üzerinde devlet programlarına, savaşa ve sosyal yardımlara para akıtmış. kara cumadan sonra yabancı yatırımcı parasını alıp kaçınca işler hızla kötüye gitmiş.
hal böyle olunca, hükümet para basmaya abanmış. büyük kriz kara cumadan 11 yıl sonra zimbabve parası çöp olmuş.