Buradaki arkadaşların paylaşımlarının da (
@alcest @Abdullah ozturk @Pawcraft @Pureal ve varsa unuttuğum diğerleri) büyük katkısıyla yaklaşık 4 aydır hayvansal gıdalardan tamamen uzak durarak besleniyorum. Beslenme dışında fakat veganlık kapsamında kalan diğer hususlara da dikkat etmekle birlikte onlar bu başlıktaki konunun dışında olduğu için değinmeyeceğim.
Ben paylaşılanların çok faydasını gördüm. Kendi açımdan deneyimlerimi de paylaşmak istiyorum ki hem soranlara hem belki diğer arkadaşlara kısmen de olsa cevap olur. Öncelikle sağlık vs. konularına girmeden maliyetten bahsedeyim. Pahalılık konusu: çoğu beslenme şekli için daha fazla harcamak gerekiyor ancak vegan beslenmeye başladıktan sonra bende tam tersi oldu. Böyle bir beklentim yoktu aslında 2. ayın sonunda farkettim yaptığım harcamalardaki düşüşü. 3. ay özellikle bir hesap tuttum ve oran olarak neredeyse vegan olmadan önce beslenmeye harcadığım miktarın sadece %40'ını harcıyorum. Örneğin ayda 1.200 TL harcıyorken şu an sadece 500 TL harcıyorum gibi düşünebilirsiniz.
Tabi bunun birkaç sebebi var. Birincisi çalıştığınız yerde ya da dışarıda vegan yemek bulabilmek zor olabiliyor ya da bulsanız bile çok güvenemiyorsunuz vegan olduğuna. Bu sebeple dışarıda yeme alışkanlığınız aşırı derecede azalıyor dolayısıyla bu para cebinizde kalıyor. Vegan olduğundan emin olduğunuz ürünler ise et, peynir, vs içermediğinden "genellikle" daha ucuz. Bu ikisi de o bahsettiğim tasarrufun en büyük kalemini oluşturuyor (%30-40 kadarını). Ayrıca sebzeler, bakliyat, vb ürünler her ne kadar pahalanmış olsa da et ve süt ürünlerine göre hala çok ucuzlar. Özellikle protein oranı yüksek baklagiller, fıstık ve kabak çekirdeği benzeri kuruyemişler içerdiği besin değerlerine bakınca ete göre çok daha ucuz ve toptan alınıp uzun süre saklanabiliyor ki bu da büyük bir avantaj maliyet açısından. Daha "hazır" ya da paketli gıda diyebileceğimiz tarzda vegan ürünlerden benim sık tükettiğim tofu, soya sütü vs. var. Bunlar da tüketim miktarım az olduğu için bütçeye büyük bir delik açmıyor. Kaldı ki vegan peynir muadilinden soya sütüne, tofudan seitan denilen et tarzı vegan ürünlere hepsini evde kolayca yapmak mümkün. Elbette bunları yapmak zaman alıyor ancak en azından kendi elinizden çıkmış, içinde ne olduğundan ve temizliğinden emin olduğunuz yiyecekler tüketiyorsunuz.
Bir de vegan kelimesine çok takılmadan bakınca zaten dışarıda ya da evde yediğimiz şeylerin çoğunun aslında vegan olduğunu anlıyoruz. Mercimek, yeşil mercimek, sebze çorbaları, tüm zeytinyağlı sebze yemekleri, makarnalar, pilavlar (içerisine tereyağı koyulmadığı sürece), salatalar, meyveler birçok çeşit mevcut ve bunların çoğu zaten evde pişiyor. İçerisine tereyağı ya da süt konulan ürünleri vegan yapmak çok kolay. Tereyağı yerine zeytinyağı, süt yerine soya ya da badem sütü gibi ürünler kullanmak zaten çoğunlukla yediğimiz yemekleri vegan yapmaya yetiyor.
Her an sokakta, dışarıda vs. besin bulma konusuyla ilgili de şöyle bir çözüm önerim var. Taşımak problem olmaz derseniz evde fıstık, badem, ceviz, susam, hurma vb diğer kuru meyveleri sadece 2 dakika çekip bir seferde 10 adet rahat yapabileceğiniz barlar ile yine taze meyve sebzeleri biraz bakliyatla (mercimek, nohut gibi) suyla çekip 5 dakikada hazırlayacağınız bir içecek sizi gün boyu götürecek enerjiyi ve diğer tüm ihtiyaçlarınızı karşılar. Aç kalmazsınız demiyorum dikkat edin, içinde neredeyse ihtiyacınız olan her şey var diyorum. Yaptığınız barlardan 2 tanesini ve 1 ufak termosu yanınızda taşırsanız 2 öğünlük ihtiyacınızı fazlasıyla karşılıyor. Eğer daha uzun sürelik ihtiyacınız olursa, örneğin kampa vs. gidecekseniz miktarı ve çeşidi artırmak da çok kolay. Ee ben bunları zaten yapıyorum diyorsanız daha güzel, farkında değilsiniz ama zaten zaman zaman vegan besleniyorsunuz.
Tabi yukarıda bahsettiklerim hızlı çözüm niteliğinde şeyler. Az lezzetli çok işlevli. Onun dışında ana yemek tarzı çok lezzetli şeyleri (ızgaralar, fırın yemekleri, tencere yemekleri, hamur işleri, salatalar, çeşitli meyveler, tatlılar) zaman buldukça yapabilirsiniz.
Sağlık konusunda şu ana kadarki deneyimlerimi artı ve eksi olarak yazacağım.
Olumlu: ✅
- Uyku düzenim yoktu, artık var. Sanki içime bir saat takılmış vücut git yat ya da saatin geldi hadi kalk mesajı gönderiyor gibi. Eskiden uyuyamaz sabaha kadar oturur sonra 2 saat uykuyla gezerdim ve bunu 3-4 gün tekrarladıktan sonra vücut iflas edip saçma sapan uzun bir uyku moduna girerdi. Şimdi hepsi normale döndü.
- Gün içerisinde zaman zaman hissettiğim bitkinlik, yorgunluk neredeyse tamamen kayboldu. Birden gelen uyku hali gibi şeyleri artık pek yaşamıyorum.
- Çok daha rahat kilo verebiliyorum. Hayvansal ürün tüketirken aşırı dikkat edip 3-4 ayda verdiğim kiloları tekrar yemeye başladıktan sonra 1 ayda geri alıyordum. Şu an kilo vermeyi dert etmeden aşırı yesem bile kilo almıyorum. Abartmıyorum günde 5-6 öğün bol bol yemek yesem bile kilom sabit. Vermek isteyince de biraz dikkat ediyorum hemen 1-2 kg gidiyor ve tekrar geri gelmiyor. Vücut bitkisel ürünleri çok daha kolay sindirip kullanıyor ve kalanı çok daha rahat dışarı atabiliyor sanırım.
- Tüm kan ve idrar değerlerime başlangıçtan bu yana her ay baktırıyorum. İlk testimde normali dışında 8-10 değerim vardı ve en can sıkıcı olanı trigliserid 260 gibi bir değer çıkmıştı. Sonraki testlerde sırayla 219>180>155 ile normal seviyenin sınırına geldim. 10 daha inerse tamamen düzeldi diyebilirim. Diğer normal dışı 8-9 değerin ise tamamı düzeldi. Sadece son olarak ayrıca D vitamini ölçümü yaptırdım ve o da normal sınırın çok az altında çıktı ki bu ülkemizde her 10 kişiden 9'unda olan bir durummuş. Yaz geldikçe kendiliğinden düzelir dedi doktor hanım. Herkesin aklına demir, kalsiyum ve B12 geliyordur onların da tamamı normal sınırların içerisinde (hatta neredeyse tam ortasında).
- Görme durumları. Hayatım boyunca gözlük kullanmadım ve göz sorunu yaşamadım ama geçen seneden beri hafif bulanık görme, tek gözümde yakını net görememe gibi şeyler başlamıştı. Gözlerim sürekli ağrıyor ve kızarıyordu. Neden oldu nasıl oldu bilmiyorum ama son 2 ayda bunların hiçbiri kalmadı.
- Cilt sorunları. Daha öncesinde özellikle kış aylarında aşırı kuruma ve çatlama olurdu elimde yüzümde vs. Bu kış bu sorunların çok azaldığını söyleyebilirim. Kuruma var biraz ama çatlamıyor artık en azından.
Olumsuz: ?
- Saç dökülmesi. Hemen korkmayın kel olmadım. İlk başta ben de panikledim 35 yıldır 1 tel saçı dökülmemiş biri olarak birden saçlarım dökülmeye başlayınca. Ancak geçiş dönemiyle alakalı olabileceğini, yine hayatımdaki başka stres faktörleriyle ilgisi olabileceğini, 3-6 ay arasında dökülmenin muhtemelen kesileceğini ve eskiye döneceğini söyledi doktor. Haklı sanırım çünkü son 10 gündür saçım neredeyse hiç dökülmüyor artık.
- Güç kaybı. Bunu da ilk 2-3 ay hissettim ancak şu an geri geliyor gücüm. Güç derken anlık patlayıcı güçten bahsediyorum. Şöyle bir örnek vereyim, eskiden 80 kg zorlanmadan kaldırırken ilk ay sonunda 80 kg'ı çok zorlanarak kaldırabiliyordum. Ama uzun süreli dayanıklılığa bakarsak, yine bir örnek vereyim kaslarım dur demeden 30 kg ağırlığı 50 defa kaldırabilirken bu sayı da 70-80'lere çıktı. Yani aslında yaşadığım güç kaybı bahsettiğim anlık patlayıcı güç ile ilgiliydi ancak vücut adapte oluyor sanırım ve gücüm tekrar eskiye dönüyor. Kas kaybım yok zaten ama kas yapısında değişim var diyebilirim.
- Gaz durumları. Malum fazla tahıl bakliyat bunları yedikçe vücüt alışana kadar 1-2 hafta olması gerekenden fazla gaz üretebilir. Şişkinlik hissediyordum ben çok rahatsız etmedi zaten, 2 hafta sonunda da bir problem kalmadı bu konuda.
Bitkisel ürünlerle beslenmeye başladıktan sonra muhtemelen farkedeceğiniz bir konu da sürekli olduk olmadık acıkmaların kaybolacağı. Gece yarısı off bir hamburger olsa ya da pizza mı yesem aman kalkıp çorbacı mı yapsak gibi şeyler azalarak bitiyor. Yemek bir zevk evet ancak bir bağımlılık olmaması gerekir ve bitkisel beslendiğinizde bu bağımlılıktan da büyük oranda kurtuluyorsunuz. Bizzat yaşadım. Bilimsel detayına girmiyorum ancak araştırırsanız sebebini de bulursunuz. Anahtar kelimelerden bir tanesi kazein. Diğer birkaç tanesinden ve hormonlardan geçmiş mesajlarda bahsedilmiş zaten.
Lütfen veganlık zor, vegan ürünleri bulmak kolay değil, veganlık aşırı zaman alıyor düşüncelerine çok takılmayın. İlk başta ne yaparsanız yapın zor gelecektir. Kesinlikle pahalı olmadığını hatta tasarruf ettiğinizi fark edeceksiniz. Vegan ürünlerin çoğunu Internet üzerinden sipariş edebiliyorsunuz. Çok da ihtiyacınız yok evde yapmayı öğrenince ona da ihtiyacınız kalmıyor. Arkadaşların çoğunun bahsettiği gibi düzenin zorlaması dev firmaların vegan bile olsa ürünlerinden uzak durun zaten. Çoğu vegan diye etiketledikleri ürünleri üretirken çevreye daha beter zarar veriyor. Köylerden, pazarlardan, küçük üreticilerden olabildiğince şaşmayın. Zaman ayırmanız gerekiyor evet, ama buna hem maddi tasarruf olarak bakın hem de mümkün olduğunda ailenizi ya da arkadaşlarınızı dahil edin ki bu işleri zaman kaybı değil birlikte geçirdiğiniz anlar olarak görün.
Lezzet olarak etli, sütlü, yumurtalı şeyleri arayacak mısınız? Kesinlikle evet ancak bir süre için. Sonrasında muhtemelen etin yanından geçmek bile sizi rahatsız etmeye başlayacak ve diğer yemeklerin de ne kadar lezzetli olabileceğini göreceksiniz. Geçen haftasonu en yakın arkadaşım eve geldi ve vegan lahmacun yaptık (evet böyle bir şey var
). Fırına götürdük pişirsinler diye o arada arkadaş normal etli lahmacun da yaptırdı. Eve gelip ikisinden de yedi ve kendisi vegan olmamasına rağmen vegan lahmacunu daha çok sevip ondan yemeye devam etti. Yani biraz kafa yorarsanız sebzelerden, baklagillerden falan çok çok lezzetli şeyler yapabilirsiniz.
Yazdığım şeyler genel olarak araştırdığım, denediğim, doğru olduğuna karar verdiğim veya bizzat deneyimlediğim konular. Hiçbirinin yüzde yüz doğru ya da sabit olduğunu iddia etmiyorum. Kişiye göre değişiklik gösterebilir. Ayrıca henüz 4 aylık bir süreçten bahsediyorum ilerisini yaşayıp göreceğim. Diğer arkadaşların paylaşımlarından faydalandım ve birilerinin işine yarar belki diye de benim gözümden kendiminkileri paylaşıyorum. Soru sormak isteyen arkadaşlar lütfen çekinmesinler.
Bir de cevap yazıp konuyu olmadık yerlere çekmek istemiyorum ancak ipsiz sapsız tiplerin videolarını yazılarını paylaşan arkadaşlar oluyor. Bir de "araştırmadan bilmeden konuşmayın" falan yazıp bu tipleri kaynak gösteriyorlar. Lütfen güvenilir kaynaklardan araştırmalarınızı yapın ve daha önemlisi "kendi fikrinizi kendiniz oluşturun". Beyni olan canlılarız, tepemizde boşuna durmuyor. Karşıt görüşleri de inceleyip, verilere ve delillere de bakıp karar verin lütfen. Kimsenin şu iyi bu kötü demesiyle iş yapmamıza gerek yok. Bir de yazdıklarımın bir kısmını falan kesip din, tanrı, yaratılış, vs. ile bağlamasın lütfen kimse herkesin tuttuğu kendine arkadaşlar.
Bu arada konu "beslenme" olarak geçtiği için etik ya da vicdani konulara hiç girmedim ancak rica ediyorum vegan olma düşünceniz olsun olmasın bu konuları da araştırın, okuyun. Teşekkürler. ?
Herkese iyi günler dilerim.
