Kardeşim ilk önce sana büyük geçmiş olsun diyorum.Sanırım anlattığın gibi ısınmadan yada kasların tam ısınmadığı bir zamanda ani bir hareket veya farkında olmadan zorlaman sonucu bu ağrıların başlangıç nedeni olabilir.Doktorunda dediği gibi bir müddet sen düşük viteste zorlamadan yokuşlara tırmanmadan kısa mesafeli antremanlar yapmalısın ve ayrıca verilen ilaçları zamanında düzenli bir şekilde kullanmalısın.
Bazı bilgileride paylaşmak istiyorum.
Diz eklemi ve çevresindeki yumuşak dokular ,yerçekimine karşı ayakta durma , yürüme sırasındaki stabilite ve mobilitenin oluşumunu sağlar. Diz ağrılarına fizik tedavi kliniklerinde bel ağrılarından sonra ikinci sıklıkta rastlanmaktadır.Diz, anatomik pozisyonundan dolayı travmaya da açık olduğundan kas-iskelet sistemi hastalıklarından en fazla etkilenen eklemdir.
Bunun yanında dejeneratif, enfeksiyoz, enflamatuar ve primer neoplastik hastalıkları da sıklıkla gözlenir. Bu hastalıklar diz ekleminde ağrı ve uzun süre devam edebilen fonksiyon kaybına neden olur. Optimal fonksiyonel düzelmenin sağlanabilmesi için diz hastalıklarının doğru şekilde teşhis edilmesi ve uygun tedavinin yapılması önemlidir.
DİZ EKLEMİNİN AĞRILI HASTALIKLARI
Diz eklemi ağrılı hastalıkları etyopatojenik özelliklerine göre şöyle sınıflandırılabilir :
1.Enflamatuar / Dejeneratif
Artritler: Osteoartroz , kondromalasi patella ,
Romatoid artrit , pyojenik artrit , tüberküloz artrit, hemofilik artrit, nöropatik artrit
Sinovit : Akut travmatik sinovit , pigmentli villonodüler sinovit , osteokondromatosis , kronik sinovit , rekürren sinovit
Bursit : Prepatellar bursit, pes anserin bursit, posterior bursitis
2.Travmatik :
Fraktür
Dislokasyon
Meniskal yırtık
Kapsüler veya ligamentöz yırtık
Quadriceps tendon yırtığı
3.Avasküler / Nekrotik :
Osteonekroz
4.Konjenital : Laksite sendromları
Ehlers danlos hastalığı , Blount hastalığı,
Varus ,valgus deformiteleri
5.Gelişimsel :
Patellar yerleşim bozukluğu , Osgood- Schlatter hastalığı
6.Neoplastik :
Primer selim tümörleri :Osteoid osteoma
Primer habis tümörleri : Osteosarkom ,kondrosarkom , fibrosarkom, dev hücreli tümör, Ewing sarkomu, Multip myelom
7.Diğer :Osteokondritis dissekans , eklem faresi , Pellegrini-strieda hastalığı
8.Yansıyan ağrılar : Kalça hastalıkları ,lomber bölge hastalıkları
DİZ EKLEMİ HASTALIKLARINDA TANI :
Diz lezyonlarında tanı koymak kolay gibi görünsede aynı zorlanma veya aynı belirtilerin birbirine yakın ve hatta bazen tam tersine beklenen yerin karşısında yaralanma ve yırtıklara sebeb olması, hele akut dönemde tanı koymayı oldukça güçlendirir.
Anamnez
Fizik muayene
Radyoloji
Tedavi
Anamnez :
Bulgu ve belirtilerin değerlendirilmesinde önemi fazladır.
1.İnjuri mekanızması , kazanın nasıl oluştuğu sorulur.
Diz injurilerinde prımer mekanizma rotasyonlu veya rotasyonsuz valgusa zorlama, hiperextansiyon ,posterior translasyonla flexion ve varusa zorlamadır.
Ilk önce sıklıkla medial kollateral ligaman injurisi olur ve posteromedial kapsül, medial menisküs ve anterior krusiyat injurisi birlikte olur.(korkunç triad)
Ikinci olarak anterior krusiyat ligaman etkilenir. Sıklıkla menisküs injurisi ile birliktedir. Üçüncü injuri mekanizması posterior krusiyat ligamanı etkileyen injuridir. Dördüncü injuri mekanizması lateral kollateral ligamanı etkileyen injuridir.
Injuri sebebi direkt veya indirekt darbe gibi travma mı? Hasta travma sırasında ekleme yük bindiriyor muydu? İnjuriye sebeb olan zorlanma hangi yönden geldi?
Örneğin özellikle medial bölümde meniskal injuri kompresyon ve rotasyonun kombine olduğu torsiyon sonucu oluşur.
Yavaş olarak oluşan zorlanma kemik avulsiyonuna sebeb olurken hızla oluşan zorlanma ligaman yırtığına sebeb olur.
Alt extremite açık (ayaklar serbest) kinetik zincir veya kapalı (ayaklar yere temas halinde iken) kinetik zincir olarak incelenebilir. Açık kinetik zincir durumunda iken injuri ihtimali azdır. Kapalı zincir durumunda iken bir sistem olarak çalıştığından uygulanan gücü sistemin tüm parçaları karşılar. Ancak yüklenme fazla olursa injuri oluşur.
2. Önceden injuri oluşmuş mu? Veya güçsüzlük oluşmuş mu?
3. Fonksiyon olarak neleri yapıp yapamadığı sorulur.
Koşma, durma ,dönme ,merdiven inip çıkmada zorluk var mı?
Bu sorulara pozitif cevap alınırsa meniskal patoloji veya instabilite açısından eklem değerlendirilir.
4. İnjuri oluştuğunda herhangi bir patlama sesi oldu mu?
Patlama sesi Anterior krusiyat ligaman yırtığı veya osteokondral fraktürü gösterir.
5. İnjuri hızlanma, yavaşlama veya sabit hızla hareket ederken mi oluştu?
Hızlanma veya dönme injurileri , menisküsleri etkiler.
Yavaşlama injurileri ,sıklıkla krusiyat ligamanları etkiler.
Sabit hızın kesilmesi ,anterior krusiyat ligamanı tutar
6. Ağrı var mı? Varsa nerede? Tipi nasıl ? Diffuz mu? Sızlama varmı? Retropatellar mi?
Sızlama tarzında ağrı degeneratif değişiklikleri gösterir. Oysa keskin (sıkıştırıcı,catching pain)ağrı genelde mekanik problemi gösterir.
Artritik ağrı sabah tutukluğu ve aktiviteyle geçmesi ve istirahatte alevlenmesi ile tanınır.
Aktivite sırasında ağrı olması subluxasyon veya patellar traking problem gibi yapısal anomalileri gösterir.
Aktivite sonrasında ağrı olması snovyal plika iritasyonu veya tendinitis gibi inflamatuar hadiselerin özelliğidir.
Dizde generalize ağrı genellikle kas veya ligamanların kontüzyonu veya parsiyel yırtığın özelliğidir.
Ağrıdan ziyade instabilite olması komplex ligaman lezyonunu gösteren major faktörlerdir.
Ayak bileğinin hareketi ile dizde ağrı olması superior tibiafibular eklemi değerlendirmeyi gerektirir.
7.Pozisyonun veya aktivitenin ağrı üzerinde azaltıcı veya hafifletici etkisi var mı?
Hangi aktiviteler ağrıya sebeb oluyor.?
Ne kadar aktiviteden sonra ağrı oluşuyor?
Hangi pozisyon veya aktivite ağrıyı azaltıyor?
Aktivite kesildiği zaman ağrı oluşuyor mu?
Aktivite ,zaman veya postürle ilişkili olmayan sabit ağrı genellikle tümör gibi patolojileri gösterir.
8.Dizde boşalma var mı?
Boşalma dizde genellikle instabiliteyi menisküs arka boynuz yırtığını,patellar subluxasyon,çapraz bağ yırtığı, yer değiştirmemiş osteokondritis dissekans, patellafemoral sendrom , pilika veya loose body’i gösterir. Hasta genellikle eklemin içinde birşeyin kaydığını , çökecekmiş gibi hissettiğni belirtir. Eklemde güvensizlik duygusu gelişir.
Yokuş yukarı veya aşağı yürürken boşalma olması retropatellar lezyonu düşündürür.
9.Dizde hiç kilitlenme oldu mu?
Dizde gerçek kilitlenme nadirdir.
Kilitlenmede tam extansion yapılamaz ve bu menisküs patolojisi ile ilgilidir. Iç menisküs longitudinal yırtıkları ile kova sapı yırtıklarında ani kilitlenme olur.
Kondromalasi patellada kilitlenme olur.
Hamstring kas spazmı da extansiyonu kısıtlar ve bazan spazm kilitlenmesi olarak söylenir.
Loose bodies tekrarlayan kilitlenmeye sebeb olur.
Kilitlenme reflex inhibisyon veye ağrı nedeniyle anlık oluşan kilitlenme veya boşalmanın olduğu (catching) durumundan ayırd edilmelidir.
10.Hareket sırasında dizde klick sesi var mı?
Meniskal lezyonda
Kondromalasi patella
Ikisini ayırmak için kliğin nerede ve nezaman oluştuğuna dikkat edilmelidir.
*Medial ve lateral eklem hattında lokalize klik meniskal injuriyi
*Parapatellar(genellikle lateral) klick patellafemoral orijinlidir.
Genellikle extansiyonun sonunda duyulan klick sesi patellafemoral orijinlidir. Flexiyonda duyulan klick sesi tibiofemoral problemi gösterir.
*Flexiyonda diz eklem hattında duyulan klick sesi ve kilitlenme ya meniskal injuri yada loose body’i düşündürür.
11.Eklemde şişlik var mı?
Şişlikte en diyagnostik marker aspirasyon içeriğidir.
Aktivite ile ,aktiviteden birkaç saat sonra oluşan şişlik varmı?İstirahatte gerginlik hissi var mı?
Aktiviteyle şişlik , instabilite sebebiyledir.
Istirahatle gerginlik ,artritik değişiklik veya patellafemoral disfonksiyon sebebiyledir.
Şişlik tekrarlıyor mu, tekrarlıyorsa hangi aktiviteyle?
Dönme ile birlikte şişlik , menisküs problemi veya tibiofemoral eklem instabilitesi sebebiyledir.
Merdiven veya yokuş çıkma veya inme sebebiyle oluşan şişlik patellafemoral disfonksiyon sebebiyledir.
Şişliğin ne zaman oluştuğu önemlidir.
Injuriyi takiben hemen 6 saat içinde oluşan şişlik, akut, ciddi ligamentöz injuriyi , menisküslerin damarlı olan periferik kısmlarının yaralanmasını, osteokondral kırıkları , eklem kapsülünün derin tabakasının yırtıklarını gösterir.
12-24 saat içinde oluşan şişlik artiküler hasar ,dejeneratif meniskopatiler, loose body, aşırı kullanım veya sistemik hastalık nedeniyledir.
Lokalize şişlik inflame bursa sebebiyle olur.
12. Yürüme nasıl? Extremite üzerine ağırlık verebiliyor mu?
Ördek vari yürüyüş ligaman injurisi ve meniskal patolojiyi düşündürür.
Yukarıdaki okuduğun yazıdan senin rahatsızlığına konan tanı nedir acaba?